دپښتورګو (ګردو) ناروغۍ ( Kidney )
دپښتورګو (ګردو) ناروغۍ ( Kidney )
دانسان پښتورگي دوه داني دي چه دملا دتير (ستون فقرات) په دواړه خواو کي دلوبيا په شکل سره موقيعت لري چه اوږدوالي يي 10 سانتي متره او وزن يي تقريبآ 120-200 ګرامه په شاوخواکي دي دي .په پښتورګو پوري مربوطه هره مريضي دپښتورګو دمريضي په نامه ياديږي .
پښتورګي (ګردوکي) دحجم له نګاه ډير کوچني دي مګر وظيفي يي دانسان لپاره ډير غټي او مهمي دي مثلا دانسان پښتورګي (گردوکي) په يوه ورځ کي يوسلو اتيا 180 ليتره وينه تصفيه او فليټر کوي پدي معني چه دانسان دبدن وينه ټوله وينه په اوسط ډول پنځه ليټره ده چه داټوله دبدن وينه په ورځ کي شپږديرش 36 واری دپښتورګو له خوا تصفيه او فليټر کيږي او دويني څخه اوبه او کچره مواد راجلا او دمتيازو په شکل مثاني ته انتقالوي او دهغه ځاي څخه دمتيازو په شکل خارجيږي .
یوسلواتیا 180 ليټره تصفيه اوفليټر کوي چه تقريبآ دانسان دوزن دوه برابره دي پښتورګي يي په یوه ورځ کی سرته رسوي د میاشتو اوکلونوحساب که ورته وکو خو بیخی پسی زیاتیژی نوپدی باید پوه شو چه پښتورګي دانسان لپاره دیر مهم اوحياتي غړي دی.
دپښتورګي څونوري وظيفي په لاندي ډول دي
- دتغذيه موادو داستعمال په نتجه کي کچره او زهري مواد له وجود څخه خارج کوي
-په وجودکي مثبت او منفي چارچ توازن برابروي او دمايعاتودحجم کنټرول کوي
-دالقلي او تيزابي مواد توازن برابروي
- دويني دفشار کنټرول
دپورته وظيفوسربيره ډيري نوري مهمي دندي هم لري چه دا يي يوڅو مثالونه دي نوله دي خاطره پښتورګي(بډودي) دحجم له نګاه ډيرکوچني دي خو دوظيفي له نکاه ډيري غټي وظيفي اجراکوي. . کله چه پښتورګی خپل دنده او وظيفه دلاسه ورکړ ی دانسان ژوند دمرګ سره مخامخ کوي .
دپښتورګي دمريضي سببونه :
- لوړ دويني فشار
- دشکري مريضي
- چاغوالي
- دعمر زوړوالي يعني سن سال چه 60 ته ورسيږي
- شگريت څکول
-ارثي
- دوجوددفاعي سيستم کمزورتيا
-دپيدايښت دوخت څخه دپښتورګي خرابوالي (مورزادي)
-دپښتورګي ډبره (تيږه)
-دپښتورګي دانه (سرطان)
- ميکروبونه
- دبعضودواګانو ډير استعمال(د درد دواګاني)
- بعضي نوري مريضي شته چه دپښتورګي دخرابوالي سبب ګرځي
دپښتورګي دمريضي نښي نښاني :
- دزياتو متيازو وتل
- دلږ متيازو وتل
- دمتيازو کولو په وخت کي درد او سوزشت
_ دپښتورګو درد دملادتیر(ستون فقرات ) په برخه کی
-دمتيازو دوتلو په وخت کي دمتيازو تيز بوي
- کله کله مړه تبه ورسره وي
- بعضي وختونه په متيازو کي وينه ورسره وي يعني دمتيازو سور رنګ
- په ماشومانو کي دشپي دخوا په ځاکي دمتيازو تيښته يا ځاي لمبدول
-دسترګو داطرافو پړسوب په خاص ډول دخوب څخه دراپاڅيدو په وخت کي
- دپښو پړسوب
- دمتيازو ترنورماحالت زيا ت خاکي کيدل
- دمريضي دشدت والي په وخت کي خستګي,تبه,لړزه,دشپي دخوا دوجود خوله,سرچرخي اوخوګرځي ورسره ملګري وي.
دپورته نښو نښانو څخه کيداي شي ټولي موجودي نه وي او يا څوداني موجو وي خو دصحيح اوپوره تشخيص لپاره ځني معاينات هم مهم دي لکه دويني معاينات او تلويزوني (الټراسانډ) .
دپښتورګي دمريضي دمخنيوي لپاره
- په زيا مقدار بايد اوبه وڅښل شي چه پښتورګو لپاره ډيري ضروري دي.دځوان نارينه لپاره په ورځ کي لږترلږه 3 دري ليټره اودښځينه لپاره 2.5 دوه نيم ليټره اوبه ضرورت دي.
-دزياتي مالګي داستعمال څخه بايد ځان وساتي .
-دترکاريانو(سبزی جات) ,ميوه جاتو او حبوباتو استعمال گټور دي
- منظم سپورت کول ډيره ګټه لري
- دوجود وزن په نورمال حالت کي ساتل ګټوردي .
- دسگريتو او الکولو څخه ځان ساتل
- دويني دفشار کنټرول
- دغوړ لږ استعمال
- دکلسيم او پروتيني مواد (هګي اوشيدي) لږ استعمال .
يادونه بايد وشي چه هغه خلګ چه اوږد وخت لپاره يعني کلونه کلونه دپښتورګي له مريضي څخه ځوريږي بايد ډير احتياط وکي.داسي مريضي ته کرونيک مريضي(cronic renal failure) وايي اودوخت په تيريدوسره پښتورګي خپلي وظيفي او دندي دلاسه ورکوي او ورځ تربلي مخ په خراپيدو روان وي چه ورستي يا اخيري مراحلی ته ځان رسوی ( End_stage renal failure ).
اخيري مرحله دپښتورګي هغه مرحله ده په وجودکي کيراتينين (creatinine) مقدار تر اته 8 پورته سي او په وينه کي تول کچره مواد ور ګډ وي او پښتورګي ددي توان نلري چه دويني څخه کچره مواد جلا او دجود څخه يي خارج کي نو پدي وخت کي مريض مجبوره دي چه په شفاخانه کي بستر او دفليټر ماشين یا په اصطلاح دويني دتصفیه ماشین چه په لاتین (hemodialysis ) هيمو ډياليز ورته وایی ورته بسته کړي
کله چه پښتورګي دهيمو ډياليز مرحلي ته ورسيږي نو یواځنی دحل لاره يي يا به د بل انسا ن څخه پښتورګي نقل کوي يا به هيمشه دهيموډياليز ماشين ورته پروت وي ترڅو وينه په دوامداره شکل تصفيه کړي.