له افغانستانه د مغزونو فرار
له افغانستانه د مغزونو فرار
عمران اختر
د مغزونو فرار یوه اصطلاح ده چې د لوړ مهارت لرونکي اشخاصو د هغه پیښو روښانه کولو لپاره کارول کیږي چې خپل هیواد پریږدي ترڅو بل چیرې غوره فرصتونه ولټوي. په افغانستان کې له څو کلونو راهیسې د مغزو فرار یوه مهمه مسله ده. د روانو جګړو، سیاسي بې ثباتۍ او محدودو کاري فرصتونو له امله ډېری لوستي افغانان د ښه ژوند په لټه کې خپل هېواد پرېږدي.
په افغانستان کې د مغزو فرار د هېواد پر اقتصاد او پرمختګ سخت اغېز کړی دی. د ماهرو متخصصینو له لاسه ورکول د طب، انجینرۍ او تعلیم په ګډون په مختلفو برخو کې د وړ کسانو د کمښت سبب شوي دي. چې خپلو اتباعو ته د اړینو خدماتو وړاندې کولو کې د هیواد پرمختیا او ترقي له خنډ سره مخ کړې ده.
سربیره پردې ، د دماغو فرار د راتلونکي مشرانو، نوښتګرو او ماهرو اشخاصو له لاسه ورکولو لامل شوې دي. ډیری هغه کسان چې له افغانستان څخه وتلي ځوانان او د لوړو زده کړو خاوندان دي چې د دې وړتیا لري چې د خپل هیواد په پرمختګ کې د پام وړ ونډه واخلي. خو د امکاناتو د نشتوالي او امنیتي اندېښنو له امله دوی اړ شوي چې خپل وطن پریږدي.
دا اړینه ده چې په افغانستان کې د دماغو فرار اصلي لاملونه په ګوته شي. حکومت ته اړتیا ده چې یو باثباته او خوندي چاپیریال رامینځته کړي چې خپل اتباع دې ته وهڅوي چې پاتې شي او د هیواد په پرمختګ کې ونډه واخلي. سربیره پردې، د هیواد ځوانانو ته د فرصتونو د برابرولو لپاره د زده کړې او کار پیدا کولو په برخه کې پانګونې ته اړتیا ده او باید په دې برخه کې لازمې کار ترسره کړي.
په افغانستان کې د مغزو فرار د اصلي لاملونو په ګوته کول د هیواد د اوږدمهاله ثبات او پرمختګ لپاره خورا مهم دي. د دې بنسټیزو مسلو په پوهولو او حل کولو سره، افغان حکومت او نړیواله ټولنه کولی شي د داسې چاپیریال رامینځته کولو لپاره کار وکړي چې ماهر اشخاص وهڅوي چې پاتې شي او په خپل هیواد کې کار وکړي.
په افغانستان کې د مغزو فرار یو له لومړنیو لاملونو څخه روانه جګړه او سیاسي بې ثباتي ده. دوامداره تاوتریخوالی او ناامني د مسلکي کسانو لپاره په هیواد کې د کار او خوندي ژوند کول ستونزمن کوي. نو بايد د سولې، ثبات او امنيت د ټينګښت لپاره هلې ځلې وشي، داسې چاپېريال رامنځته شي، چې افراد وکولای شي له خپلو مهارتونو ګټه پورته کړي او د هېواد په پرمختګ کې ونډه واخلي.
بل د پام وړ فکتور چې د دماغو فرار کې مرسته کوي د کاري فرصتونو نشتوالی او اقتصادي امکانات دي. ډیری لوړو زده کړو لرونکي افغانان د ښه کار او مالي ثبات په لټه کې هیواد پریږدي. د دې د حل لپاره، دولت ته اړتیا ده چې د مناسب سوداګرۍ چاپیریال رامینځته کولو، د متشبثینو هڅولو، او په هغه سکتورونو کې پانګه اچونه وکړي چې کولی شي دوامداره کاري فرصتونه رامینځته کړي.
د زده کړې کیفیت ښه کول او د څیړنې او پراختیا په برخه کې پانګه اچونه هم اړین دي. باکیفیته زده کړو ته د لاسرسي او د نوښتیز کلتور په وده کولو سره، افغانستان کولی شي خپل تکړه اشخاص وساتي او د راتلونکي نسل مشران او مسلکیان وروزي. پدې کې د تعلیمي زیربنا، د ښوونکو روزنې، او د نصاب پراختیا کې پانګه اچونه شامله ده ترڅو ډاډ ترلاسه شي چې زده کونکي ښه او اړونده زده کړه ترلاسه کوي.
برسیره پردې، د فساد سره مبارزه او د حکومتدارۍ ښه کول خورا مهم دي. اداري فساد نه یوازې د اقتصادي ودې مخه نیسي، بلکې د خلکو باور له منځه وړي او په هېواد کې د مسلکي کسانو د پاتې کېدو مخه نیسي. د روڼ او حساب ورکوونکي حکومتدارۍ سیسټم پلي کول کولی شي د داسې چاپیریال په رامینځته کولو کې مرسته وکړي چې وړتیا جذب کړي او وساتي.
له هیواده روان بهیر چې هر ځوان د خپل ژوند د ښه کولو لپاره نورو هیوادونو ته زړه ښه کوي. باید په یادو ولرو چې روان بهیر د ۲۰۲۱ ل کال لومړنۍ مرحله نه ده، بلکې د تیرو څو لسیزو بهیر دی. حکومت ته پکار ده چې د هیواد داخلي مساحت پر خپلو وګړو راتنګ نه کړي، بلکې د ښه ژوند برابرولو هڅې وشي، ترڅو هیوادوال په هره معنا ژوند وکړي.
د مغزو فرار حل یوه هراړخیزې تګلارې ته اړتیا لري چې د افغان حکومت، نړیوالو سازمانونو او د افغان مهاجرینو ترمنځ همکاري پکې شامله وي. په ګډه کار کولو سره، دوی کولی شي فرصتونه رامینځته کړي، د ملاتړ سیسټمونه چمتو کړي، او پالیسي پلي کړي چې ماهر اشخاص وهڅوي چې پاتې شي او د افغانستان په پرمختګ کې مرسته وکړي.
په پایله کې، په افغانستان کې د مغزو فرار د اصلي لاملونو په ګوته کول د هیواد د پرمختګ لپاره اړین دي. د سولې، امنیت، اقتصادي فرصتونو، ښوونې او روزنې، حکومتدارۍ او همکارۍ په پام کې نیولو سره، افغانستان کولی شي داسې چاپیریال رامینځته کړي چې د مهارت لرونکي اشخاص پاتې کیدو ته وهڅوي او د هیواد په وده او سوکالۍ کې ونډه واخلي. د مغزو فرار په افغانستان کې یوه مهمه مسله ده چې باید ورته پام وشي. د ماهرو مسلکي کسانو له لاسه ورکول د هیواد په اقتصاد او پرمختګ سخت اغیز لري. حکومت ته پکار ده چې د یو باثباته او خوندي چاپېریال د رامنځته کولو لپاره ګامونه پورته کړي او د زده کړې او کار پیدا کولو په برخه کې پانګونه وکړي ترڅو خپلو اتباعو ته فرصتونه برابر کړي.